2020’yi bitirip 2021’e doğru koşar adımlarla ilerliyoruz. Muhakkak ki yepyeni bir yıl, önümüzde uzanan sayısız fırsatı da beraberinde getiriyor. Bu fırsatları değerlendirmenin en iyi yolu kendimize hedefler belirlemek. Hedef belirlemek deyince aklımıza boş bir vakitte karnımız tok sırtımız pekken oturup boş bir kâğıda alt alta maddeler yazmak geliyor. Bu görüntü oldukça gerçekçi. Ancak hedef belirlemek sandığımız kadar kolay değil. Aylık, yıllık ve hatta 5-10 yıllık hedeflerimizi yazarken bir şablonu takip etmek işinizi kolaylaştırabilir. Bu yüzden biz de girişimcilik ve yönetim literatüründe sık sık bahsedilen bir hedef belirleme yöntemini sizinle paylaşmak istedik: SMART yani akıllı hedefler! İngilizcede “Akıllı, zeki” anlamına gelen SMART kelimesi hedef belirleme konusunda 5 kuralın kısaltması olarak düzenlenmiş. Şimdi tek tek bu kuralları inceleyip yeni yıl hedeflerimize uygulamaya çalışalım:
1- Specific – Belirli
Akıllı hedeflerin ilk özelliği spesifik ve belirli olmalarıdır. Misal, “Daha iyi bir insan olacağım” bu ilkeye uygun bir hedef değildir. Çünkü daha iyi bir insan olmakla ne kastedildiğinin daha net bir hale getirilmesi gerekir. Bu konuda kafa yorup hedefimizi şuna çevirebiliriz: “Çevreye daha saygılı bir insan olmak için sıfır atık konusunda adımlar atacağım.” Yahut “Aileme daha çok vakit ayıracağım, haftada en az beş gün akşam yemeklerinde onlarla birlikte olacağım.”
Hedefimize “Tam olarak ulaşmak istediğim nokta nedir? Neden bunu istiyorum?” gibi sorular sorarak önümüzü daha net görebiliriz.
2- Measurable – Ölçülebilir
Ölçülebilir olmak da akıllı hedeflerin çok önemli bir özelliğidir. Çünkü hedef koymak kadar ona ulaşıp ulaşamadığımızı anlamak da önemlidir. Tam da bu noktada sayılardan yardım alabiliriz. Ulaşmak istediğimiz hedefi yazarken muhakkak bir sayı, miktar veya süre yazmak iyi olacaktır. Yine bir örnek üzerinden gidelim. Diyelim ki daha sağlıklı bir insan olmak için kilo vermek istiyorsunuz. Bu hedefinize hemen süre ve sayı ekleyelim. “Her ay 1 kilo vererek yıl sonunda X kiloya ulaşacağım.” Bu şekilde hedefler koyduğunuzda geriye dönüp incelemeniz, başarılı olup olmadığınıza karar vermeniz kolaylaşacak. Bunun yanında belli bir sayı olduğu için ona uyma konusunda daha çok motive olmuş olacaksınız.
3- Achievable – Ulaşılabilir
Hedef koymak oldukça zevkli olduğu için kendinizi kaptırıp uçuk maddeler yazmanız çok olası. Hayal kurmayı çok sevmemiz normal, ancak hedef koyarken biraz daha gerçekçi davranmamız gerekiyor. Eğer ayda bir kitap okumakta bile zorlanıyorsanız bir yılda 80 kitap okuma hedefi sizin için uygun olmayabilir. Bunun yerine mevcut durumunuzu kontrol edip ulaşabileceğiniz bir hedef belirleyin. Aynı örnek üzerinden ilerlersek, “Ayda 2 kitap okuyacağım” veya “Ayda 400 sayfa okuyacağım” hedefi sizin için uygun olabilir. Şunu da akıldan çıkarmamak gerekiyor, ulaşılabilir hedef demek küçük ve kolay hedef demek değil. Bu ilke bize yalnızca, kendi sınırlarınızı zorlarken gerçekleri göz önünde bulundurmamızı öğütler.
4- Relevant – Uygun, Alakalı
Günümüzde sosyal medyanın yayılmasıyla birlikte hepimiz hem birçok alanda bilgiye hem de arkadaşlarımızın hayatlarına hızlıca ulaşmaya başladık. Bunun hedef koymaya iki olumsuz etkisi olabilir. Sürekli farklı ilgi alanlarına dair paylaşımlar görmek bizi ayran iştahlı olmaya itebilir. Yahut arkadaşlarımızın hedeflerine bakıp aslında bizim için çok da önemli olmayan pek çok maddeyle listemizi kabartabiliriz. Bu iki problem de uygun hedefler belirlememize engel olur. Farz edelim ki yüksek lisans öğrencisisiniz ve akademik bir kariyer hedefiniz var.
Ancak sosyal medyadaki arkadaşlarınızın veya takip ettiğiniz insanların vücut geliştirme hedeflerine dair paylaşımlarını görüp gaza geliyorsunuz ve hayat hedeflerinize “Karın kası yapacağım, haftada 7 gün en az bir saat antrenman yapacağım” yazıyorsunuz. Aslında sizin sporla ilginiz yalnızca sağlıklı bir hayat sürmek. Bu durumda belki de haftanın her günü antrenmana bir saatinizi ayırmanın sizin durumunuz ve hayallerinize sahip bir kişi için çok da gerekli olmadığını düşünmeniz gerekiyor. Kurulacak hayallerin ve koyulacak hedeflerin sınırsız olması, hepsinin size uygun veya gerekli olduğu anlamına gelmiyor.
5- Time-Bound – Zamana Bağlı
İş ve okul hayatınızı düşünün. Muhtemelen son tarihi belli olmayan görevleri sürekli erteleme eğilimindesinizdir. Teslim tarihi olmayan veya bize bırakılmış işler bizim için önem sırasında en altlara iner. Bu yüzden hedeflerinize bir teslim tarihi belirlemek gerekir. Hatta daha da ileri gidersek gelişim sürecini planlamak size çok katkıda bulunacaktır. Şöyle düşünelim, bu seneki hedeflerinizden birini keman çalmayı öğrenmek olarak belirlediniz. Bir zaman faktörü ekliyoruz ve önceki ilkelerimizi de düşünerek bu hedefi hemen daha spesifik hale getiriyoruz. “Keman çalmayı öğreneceğim. Ve yıl sonunda X eserini iyi bir şekilde çalabilir durumda olacağım.” Bu hedefe biraz daha zaman unsuru ekleyelim. “Ay sonuna kadar keman kurslarını araştırıp birine yazılacağım.” Bu şekilde ara hedefler belirlemek de size yardımcı olabilir. Bu ilkeyi uygularsanız, sürenin sonuna geldiğinizde hedefinize bakıp kendinizi kontrol edebilirsiniz.
